ક્યુબામાં ફરી એકવાર વીજળીનું ગ્રીડ નિષ્ફળ ગયું છે, જેના કારણે આખા દેશમાં અંધારું છવાઈ ગયું છે. આ ઘટના પાંચ મહિનામાં ચોથી વખત બની છે, જે દેશની જૂની અને ખરાબ હાલતમાં રહેલી આઠ થર્મલ પાવર પ્લાન્ટ્સની સમસ્યાઓને ઉજાગર કરે છે.
આ પ્લાન્ટ્સ, જે 1980 અને 1990ના દાયકામાં શરૂ થયા હતા, નિયમિત રીતે ખરાબ થઈ રહ્યા છે.
શુક્રવારે મોડી રાત્રે, ક્યુબાના રાષ્ટ્રીય વીજળી ગ્રીડમાં ખામી સર્જાઈ, જેના કારણે રાજધાની હવાના સહિત આખા દેશમાં બ્લેકઆઉટ થયું. દેશના ઊર્જા અને ખાણ મંત્રાલયે જણાવ્યું કે હવાનામાં આવેલા ડિએઝમેરો સબસ્ટેશનમાં ખામી સર્જાતાં આ સમસ્યા ઊભી થઈ. આ ઘટના 14 માર્ચ, 2025ના રોજ બની, જેના કારણે 1 કરોડથી વધુ લોકો અંધારામાં ડૂબી ગયા. સરકારી અધિકારીઓએ જણાવ્યું કે આ ખામીનું કારણ અને તેની અસરની તપાસ ચાલી રહી છે, પરંતુ હજુ સુધી સ્પષ્ટ જવાબ મળ્યો નથી.
ક્યુબાની વીજળી વ્યવસ્થા લાંબા સમયથી સમસ્યાઓનો સામનો કરી રહી છે. ગયા વર્ષે ઓક્ટોબર અને ડિસેમ્બરમાં પણ આવી જ ઘટનાઓ બની હતી, જ્યારે મુખ્ય થર્મલ પાવર પ્લાન્ટ એન્ટોનિયો ગુઇટેરાસમાં ખામી આવી હતી. આ વખતે પણ દેશના જૂના ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને ઈંધણની અછતને આ સંકટ માટે જવાબદાર ગણાવવામાં આવી રહ્યું છે. સ્થાનિક લોકોનું કહેવું છે કે આવી ઘટનાઓ હવે નિયમિત બની ગઈ છે, જેનાથી તેમનું જીવન અસ્તવ્યસ્ત થઈ ગયું છે.
ક્યુબાના આઠ થર્મલ પાવર પ્લાન્ટ્સ, જે દેશની વીજળીની મુખ્ય જરૂરિયાત પૂરી કરે છે, તે ખૂબ જ જૂના છે. આ પ્લાન્ટ્સને નવી ટેક્નોલોજીથી અપગ્રેડ કરવામાં આવ્યા નથી અને તેમની જાળવણી માટે પૂરતું ભંડોળ પણ ઉપલબ્ધ નથી. નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે આ પ્લાન્ટ્સની ઉંમર અને તેમની ખરાબ હાલત આ સતત નિષ્ફળતાનું મુખ્ય કારણ છે. ઉપરાંત, દેશમાં ઈંધણની અછત પણ એક મોટી સમસ્યા છે, કારણ કે આ પ્લાન્ટ્સ તેલથી ચાલે છે અને ક્યુબાને વેનેઝુએલા, રશિયા અને મેક્સિકો જેવા દેશોમાંથી તેલની આયાત પર નિર્ભર રહેવું પડે છે.
ગયા કેટલાક વર્ષોમાં આ દેશોમાંથી તેલની આયાત ઘટી છે, જેના કારણે ક્યુબાની વીજ ઉત્પાદન ક્ષમતા પર ખરાબ અસર પડી છે. આ ઉપરાંત, અમેરિકાના આર્થિક પ્રતિબંધોને પણ સરકાર આ સંકટ માટે જવાબદાર ઠેરવે છે. સરકારનું કહેવું છે કે આ પ્રતિબંધોને કારણે નવા સાધનો અને ફાજલ પાર્ટ્સ ખરીડવામાં મુશ્કેલી પડે છે, જેનાથી વીજળી વ્યવસ્થાને સુધારવી મુશ્કેલ બની ગઈ છે.
આ બ્લેકઆઉટની સૌથી મોટી અસર સામાન્ય નાગરિકો પર પડી રહી છે. હવાનાની શેરીઓમાં અંધારું છવાઈ ગયું છે, અને માત્ર થોડા પ્રવાસી હોટેલો જ ઈંધણથી ચાલતા જનરેટર પર કામ કરી રહ્યા છે. સ્થાનિક લોકોનું કહેવું છે કે વીજળી વિના તેમનું રોજિંદું જીવન ખોરવાઈ ગયું છે. ખોરાક, પાણી અને દવાઓની અછત પહેલેથી જ એક મોટી સમસ્યા હતી, અને હવે આ બ્લેકઆઉટે તેને વધુ ખરાબ કરી દીધી છે.
ગયા વર્ષે ઓક્ટોબરમાં થયેલા બ્લેકઆઉટ બાદ હરિકેન ઓસ્કર અને નવેમ્બરમાં હરિકેન રાફેલે પણ દેશની વીજ વ્યવસ્થાને નુકસાન પહોંચાડ્યું હતું. આ કુદરતી આફતોએ પહેલેથી જ નબળી પડેલી ગ્રીડને વધુ તોડી નાખી. લોકોમાં હવે ગુસ્સો અને નિરાશા વધી રહી છે, અને કેટલાક વિસ્તારોમાં વિરોધ પ્રદર્શનો પણ થયા છે. એક સ્થાનિક નાગરિકે કહ્યું, “અમે દરરોજ આ સમસ્યાઓનો સામનો કરીએ છીએ, પણ કોઈ ઉકેલ દેખાતો નથી.”
સરકારે આ ઘટના બાદ તાત્કાલિક પગલાં લેવાનું શરૂ કર્યું છે. ઊર્જા મંત્રાલયે જણાવ્યું કે ગ્રીડને ફરીથી જોડવાની કામગીરી ચાલુ છે, પરંતુ વીજળીની માંગને પહોંચી વળવા માટે પૂરતું ઉત્પાદન નથી. ગયા વર્ષે ડિસેમ્બરમાં પણ આવી જ સ્થિતિમાં સરકારે રોજના પાંચ કલાકના શેડ્યૂલ્ડ બ્લેકઆઉટની નીતિ અપનાવી હતી, અને આવું જ કંઈક ફરીથી થઈ શકે છે.
નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે ક્યુબાને આ સમસ્યાનો લાંબાગાળાનો ઉકેલ શોધવો પડશે. નવા પાવર પ્લાન્ટ્સ બનાવવા અથવા હાલના પ્લાન્ટ્સને સુધારવા માટે મોટા પાયે રોકાણની જરૂર છે. જોકે, દેશની આર્થિક સ્થિતિ અને આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રતિબંધોને કારણે આ શક્ય લાગતું નથી. કેટલાક લોકો એવું પણ માને છે કે નવી ટેક્નોલોજી અને નવીનીકરણીય ઊર્જા સ્ત્રોતો જેમ કે સૌર અને પવન ઊર્જા તરફ ધ્યાન આપવું જોઈએ.
ક્યુબામાં થયેલું આ તાજેતરનું બ્લેકઆઉટ દેશની વીજળી વ્યવસ્થાની નબળાઈઓને સ્પષ્ટ કરે છે. જૂના થર્મલ પ્લાન્ટ્સ, ઈંધણની અછત અને આર્થિક સંકટના કારણે આ સમસ્યા દિવસેને દિવસે ગંભીર બની રહી છે. સરકારે તાત્કાલિક રાહત આપવાના પ્રયાસો શરૂ કર્યા છે, પરંતુ લાંબાગાળાનો ઉકેલ નહીં મળે ત્યાં સુધી લોકોને આવી પરિસ્થિતિનો સામનો કરવો પડશે. આ ઘટના એક ચેતવણી છે કે ક્યુબાને તેની ઊર્જા નીતિમાં મોટા ફેરફારની જરૂર છે, જેથી ભવિષ્યમાં આવા સંકટો ટાળી શકાય.
