તમિલનાડુ સરકારે 2025-26ના રાજ્ય બજેટના લોગોમાં ભારતીય રૂપિયાના સત્તાવાર ચિહ્ન ‘₹’ને બદલીને તમિલ અક્ષર ‘રૂ’નો ઉપયોગ કર્યો છે, જેનાથી હિન્દી વિરોધનો મુદ્દો ફરી ચર્ચામાં આવ્યો છે.
કેન્દ્ર સરકાર અને રાજ્ય સરકાર વચ્ચે ભાષા અને સત્તાની લડાઈ તીવ્ર બની છે, જેમાં કેન્દ્રીય નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે ડીએમકે પર અલગાવવાદને પ્રોત્સાહન આપવાનો આરોપ લગાવ્યો છે. આ ઘટનાએ ભારતમાં ભાષાકીય વિવાદને નવું વળાંક આપ્યું છે, જેની અસર રાજકીય અને સામાજિક સ્તરે જોવા મળી રહી છે.
આ વિવાદની શરૂઆત ત્યારે થઈ જ્યારે તમિલનાડુના મુખ્યમંત્રી એમ.કે. સ્ટાલિને રાજ્યના બજેટ 2025-26ના લોગોની ઝલક સોશિયલ મીડિયા પર શેર કરી. આ લોગોમાં ‘₹’ ચિહ્નને બદલે ‘રૂ’ અક્ષરનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો, જે તમિલ ભાષામાં રૂપિયાને દર્શાવે છે. આ નિર્ણયની પાછળનું કારણ સ્પષ્ટ કરતાં તમિલનાડુ સ્ટેટ પ્લાનિંગ કમિશનના એક્ઝિક્યુટિવ વાઇસ-ચેરમેન ડૉ. જે. જયરંજને જણાવ્યું કે, “અમે દેવનાગરી લિપિનો ઉપયોગ કરવા માંગતા નથી, બસ આટલું જ.” આ નિવેદનથી સ્પષ્ટ થાય છે કે આ પગલું હિન્દી અને દેવનાગરી લિપિ પ્રત્યેના વિરોધનું પરિણામ છે, જે તમિલનાડુમાં દાયકાઓથી ચાલી આવતી ભાષાકીય લડાઈનો એક ભાગ છે.
તમિલનાડુમાં ભાષા એક ભાવનાત્મક મુદ્દો રહ્યો છે. 1960ના દાયકામાં હિન્દી વિરોધી આંદોલનોએ રાજ્યને હચમચાવી દીધું હતું, અને આજે પણ તેના પડઘા સાંભળવા મળે છે. આ વખતે રૂપિયાના ચિહ્નને બદલવાનો નિર્ણય એવા સમયે આવ્યો છે જ્યારે રાજ્ય સરકાર કેન્દ્રની રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ (NEP)નો વિરોધ કરી રહી છે. મુખ્યમંત્રી સ્ટાલિને આ અગાઉ જણાવ્યું હતું કે ત્રણ ભાષાની નીતિ એ હિન્દી લાદવાનું એક માધ્યમ છે, જેનો તમિલનાડુ ક્યારેય સ્વીકાર નહીં કરે. તેમણે એમ પણ કહ્યું હતું કે કેન્દ્ર સરકાર આવી નીતિઓ દ્વારા રાજ્યો પર દબાણ લાવવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે અને તમિલનાડુ તેની સામે લડશે, ભલે તેનો અર્થ ડીએમકેની સત્તા ગુમાવવી પડે.
આ ઘટનાએ રાજકીય પક્ષોમાં પણ હલચલ મચાવી દીધી છે. ભાજપે આ નિર્ણયની સખત ટીકા કરી છે. કેન્દ્રીય નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે ડીએમકે પર આક્ષેપ કર્યો કે તેઓ પ્રાદેશિક ગૌરવના નામે અલગાવવાદી વિચારધારાને પ્રોત્સાહન આપી રહ્યા છે. ભાજપના તમિલનાડુ એકમના પ્રમુખ અન્નામલાઈએ પણ આ પગલાને ‘મૂર્ખામીભર્યું’ ગણાવ્યું અને કહ્યું કે, “આ ચિહ્ન એક તમિલ ડિઝાઈનર દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું હતું, તો પછી ડીએમકે તેનો વિરોધ કેમ કરે છે? આનાથી તમિલ સમાજને શું ફાયદો થશે?” બીજી તરફ, ડીએમકેનું કહેવું છે કે આ નિર્ણય તમિલ ઓળખ અને સ્વાભિમાનનું પ્રતીક છે.
ભારતીય રૂપિયાનું સત્તાવાર ચિહ્ન ‘₹’ 2010માં અપનાવવામાં આવ્યું હતું, જેની ડિઝાઈન આઈઆઈટી ગુવાહાટીના પ્રોફેસર ડી. ઉદય કુમારે તૈયાર કરી હતી. આ ચિહ્નમાં દેવનાગરી લિપિના ‘ર’ અને લેટિન ‘R’નું સંયોજન છે, જે ભારતની વિવિધતાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. જોકે, આ ચિહ્નના સર્જક ઉદય કુમારે આ વિવાદ પર આશ્ચર્ય વ્યક્ત કરતાં કહ્યું, “મને ક્યારેય અપેક્ષા નહોતી કે આવી ચર્ચા થશે. આ ચિહ્ન ભારતનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, પરંતુ તેનો ઉપયોગ રાજકીય મુદ્દો બની ગયો છે.”
આ નિર્ણયની અસર માત્ર તમિલનાડુ સુધી સીમિત નથી. દક્ષિણ ભારતના અન્ય રાજ્યોમાં પણ ભાષાકીય ઓળખનો મુદ્દો ચર્ચામાં આવી રહ્યો છે. સ્ટાલિને આ અગાઉ કહ્યું હતું કે તેઓ માત્ર તમિલનાડુના જ નહીં, પરંતુ દક્ષિણના તમામ રાજ્યોના હક માટે લડશે. તેમનું આ નિવેદન દર્શાવે છે કે આ વિવાદ રાષ્ટ્રીય સ્તરે ફેલાઈ શકે છે, ખાસ કરીને જ્યારે વસ્તીના આધારે સીમાંકન જેવા મુદ્દાઓ પણ ચર્ચામાં છે.
રાજ્યના નાણામંત્રી થંગમ થેન્નારાસુ 13 માર્ચ, 2025ના રોજ બજેટ રજૂ કરવાના છે, અને આ લોગો તેનો એક ભાગ છે. ગયા વર્ષે 2024-25ના બજેટમાં ‘₹’ ચિહ્નનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો, પરંતુ આ વખતે તેને બદલવામાં આવ્યું છે, જેનાથી આ નિર્ણયનું મહત્ત્વ વધુ સ્પષ્ટ થાય છે. આ ઘટનાએ સંસદમાં પણ હોબાળો મચાવ્યો હતો, જ્યાં ડીએમકે સાંસદોએ કેન્દ્રીય શિક્ષણ મંત્રી ધર્મેન્દ્ર પ્રધાનના નિવેદનનો વિરોધ કર્યો હતો. પ્રધાને ડીએમકે સરકારને ‘અપ્રમાણિક’ ગણાવી હતી, જેનાથી વિવાદ વધુ ગરમાયો.
સોશિયલ મીડિયા પર પણ આ મુદ્દે બે મત પ્રવર્તે છે. કેટલાક લોકો આ નિર્ણયને તમિલ ગૌરવનું પગલું ગણાવી રહ્યા છે, જ્યારે અન્ય લોકો તેને રાષ્ટ્રીય એકતા સામે જોખમ ગણાવી રહ્યા છે. એક યુઝરે લખ્યું, “રાહુલ ગાંધી ઉત્તરમાં અને સ્ટાલિન દક્ષિણમાં, મોદી સરકારને ચેનથી બેસવા દેતા નથી.” બીજી તરફ, ભાજપના આઈટી વિંગના વડા અમિત માલવિયાએ સ્ટાલિન પર તમિલ લોકોનું અપમાન કરવાનો આરોપ લગાવ્યો.
આ વિવાદની પાછળનું એક મોટું કારણ NEP અને PM SHRI યોજના સાથે જોડાયેલું છે. કેન્દ્ર સરકારે રાજ્યોને આ યોજનાઓ અપનાવવા માટે દબાણ કર્યું છે, જેના બદલામાં ફંડ આપવાનું વચન આપવામાં આવ્યું છે. પરંતુ તમિલનાડુએ આ નીતિઓનો વિરોધ કર્યો છે, જેના કારણે કેન્દ્રે ફંડ રોક્યું હોવાનો આરોપ સ્ટાલિને લગાવ્યો છે. આ બધું દર્શાવે છે કે આ લડાઈ માત્ર ચિહ્ન કે ભાષાની નથી, પરંતુ સત્તા અને સ્વાયત્તતાની પણ છે.
નિષ્કર્ષમાં, તમિલનાડુનો આ નિર્ણય ભારતના સંઘીય માળખામાં રાજ્યોની ઓળખ અને સ્વાયત્તતાને લગતા ઊંડા પ્રશ્નો ઉભા કરે છે. આ ઘટના આગામી દિવસોમાં રાજકીય અને સામાજિક સ્તરે કેવી અસર કરશે, તે જોવું રસપ્રદ રહેશે. હાલ તો, આ વિવાદે ભારતના ભાષાકીય અને સાંસ્કૃતિક વિવિધતાને ફરી એકવાર ચર્ચાના કેન્દ્રમાં લાવી દીધું છે.
