તમિલનાડુમાં રૂપિયાના રાષ્ટ્રીય પ્રતીકને બદલે તમિલ અક્ષર ‘ரூ’નો ઉપયોગ બજેટ લોગોમાં કરવાના નિર્ણયથી રાજકીય વિવાદ ઉભો થયો છે.
આ મુદ્દે ભારતીય જનતા પાર્ટી (ભાજપ) એ વિરોધ નોંધાવતા વિધાનસભાના બજેટ સત્ર દરમિયાન વોકઆઉટ કર્યું હતું. 13 માર્ચ 2025ના રોજ શરૂ થયેલા આ સત્રમાં ભાજપે આ નિર્ણયને રાષ્ટ્રીય એકતા સામેનું જોખમ ગણાવ્યું છે.
તમિલનાડુની ડીએમકે સરકારે 2025-26ના રાજ્ય બજેટ માટે નવો લોગો જાહેર કર્યો, જેમાં ભારતીય રૂપિયાનું પ્રતીક ‘₹’ ને બદલે તમિલ ભાષામાં ‘રૂપાઈ’ શબ્દનો પ્રથમ અક્ષર ‘ரூ’નો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો. મુખ્યમંત્રી એમ.કે. સ્ટાલિને આ લોગોને ‘એલ્લોરક્કુમ એલ્લામ’ (દરેક માટે બધું) ના નારા સાથે રજૂ કર્યો, જે સમાવેશી વિકાસનું પ્રતીક છે. પરંતુ આ નિર્ણયથી રાજકીય વાતાવરણ ગરમાયું અને કેન્દ્રમાં સત્તાધારી ભાજપે તેનો સખત વિરોધ કર્યો.
ભાજપના રાજ્ય નેતા અને તમિલનાડુ એકમના પ્રમુખ કે. અન્નામલાઈએ આ પગલાંને ‘ભારતની એકતાને નબળી પાડનારું’ ગણાવ્યું. તેમણે ટીકા કરતાં કહ્યું કે, “આ રૂપિયાનું પ્રતીક એક તમિલ વ્યક્તિ દ્વારા ડિઝાઈન કરાયું હતું અને તેને આખા ભારતે સ્વીકાર્યું છે. આવી સ્થિતિમાં સ્ટાલિન સરકારનો આ નિર્ણય શું સાબિત કરે છે?” અન્નામલાઈએ એમ પણ ઉમેર્યું કે આ પગલું રાજ્યના લોકોને દેશભરમાં હાંસીનું પાત્ર બનાવે છે. રૂપિયાનું પ્રતીક ડી. ઉદયા કુમારે 2010માં ડિઝાઈન કર્યું હતું, જે એક ભૂતપૂર્વ ડીએમકે ધારાસભ્યના પુત્ર છે, જે આ વિવાદને વધુ રસપ્રદ બનાવે છે.
14 માર્ચ 2025ના રોજ વિધાનસભામાં બજેટ રજૂ થતાંની સાથે જ ભાજપના ધારાસભ્યોએ વોકઆઉટનો રસ્તો અપનાવ્યો. ભાજપના ફ્લોર લીડર નૈનાર નાગેન્દ્રને જણાવ્યું કે, “અમે આ વિરોધ બે મુદ્દાઓ પર કર્યો છે. પહેલું, રાજ્યની દારૂની દુકાનોના સંચાલન માટેની સંસ્થા TASMACમાં હજારો કરોડની ગેરરીતિઓ થઈ છે, જેની તપાસ એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટ (ED) કરી રહી છે. બીજું, રૂપિયાના રાષ્ટ્રીય પ્રતીકને હટાવવાનો નિર્ણય ખોટો છે.” તેમણે દાવો કર્યો કે આ પ્રતીક વિશ્વભરમાં ભારતની ઓળખ છે અને તેને બદલવું એ દેશનું અપમાન છે.
ભાજપની સાથે જ એઆઈએડીએમકે પાર્ટીએ પણ આ સત્રમાંથી વોકઆઉટ કર્યું અને ડીએમકે સરકારના રાજીનામાની માગણી કરી. વિપક્ષના નેતા એડપ્પાડી કે. પલાનીસ્વામીએ આરોપ લગાવ્યો કે TASMACમાં રૂ. 1000 કરોડથી વધુની ગેરરીતિઓ થઈ છે અને સરકારે આ મુદ્દે ચર્ચા કરવાની મંજૂરી નથી આપી. તેમણે એમ પણ કહ્યું કે સ્પીકર એમ. અપ્પાવુએ વિશ્વાસમતની દરખાસ્ત પર ચર્ચા કરવાની ના પાડી, જેના કારણે તેમને વોકઆઉટ કરવું પડ્યું.
આ વિવાદની શરૂઆત 13 માર્ચે થઈ જ્યારે સ્ટાલિને બજેટનો પ્રમોશનલ વીડિયો સોશિયલ મીડિયા પર શેર કર્યો. આ વીડિયોમાં નવા લોગોની સાથે તમિલ સંસ્કૃતિ અને ભાષાને પ્રોત્સાહન આપવાનો સંદેશ હતો. ડીએમકેના પ્રવક્તા સવરનન અન્નાદુરાઈએ આ નિર્ણયનો બચાવ કરતાં કહ્યું, “અમે આ વખતે તમિલ ભાષાને મહત્વ આપવા માગતા હતા. આ રાષ્ટ્રીય પ્રતીકને નકારવાનો પ્રશ્ન નથી.” જોકે, કેન્દ્રીય નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે આ પગલાંને ‘ખતરનાક વિચારધારા’ ગણાવી અને કહ્યું કે આ પ્રાદેશિક ગૌરવના નામે અલગાવવાદી ભાવનાઓને પ્રોત્સાહન આપે છે.
આ ઘટના તમિલનાડુ અને કેન્દ્ર સરકાર વચ્ચે ચાલતા ભાષાકીય વિવાદનો એક ભાગ છે. રાષ્ટ્રીય શિક્ષણ નીતિ (NEP) 2020ની ત્રણ ભાષાની નીતિનો ડીએમકે સતત વિરોધ કરી રહી છે, જેને તે હિન્દીના લાદવાની નીતિ ગણાવે છે. સ્ટાલિને આ અગાઉ દાવો કર્યો હતો કે હિન્દી અને સંસ્કૃતના પ્રભુત્વથી ઉત્તર ભારતમાં 25થી વધુ સ્થાનિક ભાષાઓ લુપ્ત થઈ ગઈ છે, જ્યારે દ્રવિડ આંદોલને તમિલ ભાષા અને સંસ્કૃતિને બચાવી રાખી છે.
ભાજપની ટીકાઓનો જવાબ આપતાં ડીએમકેના નેતાઓએ કહ્યું કે આ ફેરફાર રાજ્યની ઓળખને મજબૂત કરવા માટે છે. પરંતુ ભાજપના આઈટી સેલના વડા અમિત માલવિયાએ આને ‘તમિલ લોકોનું અપમાન’ ગણાવ્યું અને સવાલ કર્યો કે, “જો ડીએમકેને આ પ્રતીકથી સમસ્યા હતી તો 2010માં જ્યારે તે યુપીએ સરકારનો ભાગ હતી ત્યારે વિરોધ કેમ ન કર્યો?”
આ વિવાદની વચ્ચે રૂપિયાના પ્રતીકના ડિઝાઈનર ઉદયા કુમારે પોતાનું મૌન તોડ્યું. તેમણે કહ્યું, “મને આશ્ચર્ય થયું કે આટલા વર્ષો પછી આવો વિવાદ થશે. મેં ક્યારેય આવી ચર્ચાની કલ્પના નહોતી કરી.” તેમણે સ્પષ્ટ કર્યું કે તેમનું ડિઝાઈન દેવનાગરી ‘र’ અને રોમન ‘R’નું સંયોજન છે, જે ભારતની વૈવિધ્યતાનું પ્રતીક છે.
આ ઘટનાએ તમિલનાડુના રાજકારણમાં નવો તણાવ ઉભો કર્યો છે. એક તરફ ડીએમકે પોતાના નિર્ણયને તમિલ ગૌરવ સાથે જોડે છે, તો બીજી તરફ ભાજપ અને એઆઈએડીએમકે તેને રાષ્ટ્રીય એકતા પર હુમલો ગણાવે છે. TASMACની ગેરરીતિઓ અને બજેટ સત્રના વિવાદોથી આગામી દિવસોમાં રાજ્યનું રાજકારણ વધુ ગરમાવાની શક્યતા છે. 17 માર્ચથી બજેટ પર ચર્ચા શરૂ થશે, જેમાં આ મુદ્દાઓ મુખ્ય રહેવાની આશા છે.
આ ઘટના એ પણ દર્શાવે છે કે ભાષા અને સંસ્કૃતિના મુદ્દાઓ ભારતના રાજકારણમાં કેટલા સંવેદનશીલ હોઈ શકે છે. તમિલનાડુની આ ચાલ રાજ્ય અને કેન્દ્ર વચ્ચેના સંબંધોને કેવી રીતે અસર કરશે, તે આગળના દિવસોમાં સ્પષ્ટ થશે. હાલ તો આ વિવાદે દેશભરમાં ચર્ચાનો નવો વિષય આપ્યો છે.
