મણિપુરમાં કુકી વિસ્તારોનું અનિશ્ચિત બંધ હટાવાયું: સુરક્ષા દળો સાથેની અથડામણ બાદ શાંતિનો માર્ગ!

મણિપુરના કુકી પ્રભુત્વ ધરાવતા વિસ્તારોમાં 8 માર્ચે સુરક્ષા દળો સાથેની હિંસક અથડામણ બાદ લાદવામાં આવેલું અનિશ્ચિત બંધ 13 માર્ચ, 2025ના રોજ હટાવી લેવાયું છે.

આ ઘટનામાં એક યુવકનું મોત અને અનેક લોકો ઘાયલ થયા હતા, જેના કારણે કુકી-ઝો સમુદાયે સરકારની મુક્ત સંચાર યોજનાનો વિરોધ કર્યો હતો. કુકી ઝો કાઉન્સિલે બંધ હટાવવાની જાહેરાત સાથે શાંતિ અને ન્યાયની માગણી જારી રાખી છે.

મણિપુર, ભારતનું ઉત્તર-પૂર્વી રાજ્ય, ગયા કેટલાક દિવસોથી હિંસા અને તણાવના ભરડામાંથી પસાર થઈ રહ્યું છે. ખાસ કરીને કુકી પ્રભુત્વ ધરાવતા પહાડી વિસ્તારોમાં, જેમ કે કાંગપોકપી અને ચુરાચાંદપુર જિલ્લાઓમાં, સ્થિતિ ગંભીર બની હતી. 8 માર્ચ, 2025ના રોજ સુરક્ષા દળો અને કુકી-ઝો સમુદાયના વિરોધીઓ વચ્ચે થયેલી હિંસક અથડામણે રાજ્યની સ્થિતિને વધુ બગાડી હતી. આ ઘટનામાં એક 30 વર્ષીય યુવક લાલગૌથાંગ સિંગસીતનું મોત નીપજ્યું હતું, જ્યારે 40થી વધુ લોકો, જેમાં મહિલાઓ અને સુરક્ષા કર્મચારીઓનો સમાવેશ થાય છે, ઘાયલ થયા હતા. આ ઘટનાના જવાબમાં, કુકી ઝો કાઉન્સિલે 9 માર્ચની મધ્યરાત્રિથી અનિશ્ચિત બંધની જાહેરાત કરી હતી, જેનાથી રાજ્યના આ વિસ્તારોમાં જનજીવન ઠપ થઈ ગયું હતું.

આ બંધનું મુખ્ય કારણ કેન્દ્ર સરકારની મુક્ત સંચાર યોજના હતી, જેનો કુકી સમુદાયે સખત વિરોધ કર્યો હતો. કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અમિત શાહે 1 માર્ચે મણિપુરની કાયદો અને વ્યવસ્થાની સમીક્ષા કરીને સુરક્ષા દળોને 8 માર્ચથી રાજ્યના તમામ માર્ગો પર મુક્ત સંચાર સુનિશ્ચિત કરવાનો આદેશ આપ્યો હતો. આ યોજના હેઠળ મૈતેઈ સમુદાયના લોકો પહાડી વિસ્તારોમાં અને કુકી-ઝો સમુદાયના લોકો ઈમ્ફાલ ખીણમાં સુરક્ષિત રીતે આવજા કરી શકે તેવું લક્ષ્ય હતું. જોકે, મે 2023થી ચાલી રહેલા જાતિય સંઘર્ષને કારણે આ બંને સમુદાયો વચ્ચેનો તનાવ એટલો વધી ગયો છે કે આવી યોજનાને સ્વીકારવી બંને માટે અશક્ય બની ગઈ હતી.

8 માર્ચે જ્યારે સરકારે આ યોજના લાગુ કરવાનો પ્રયાસ કર્યો, ત્યારે કાંગપોકપી જિલ્લામાં કુકી વિરોધીઓએ ઈમ્ફાલથી સેનાપતિ જતી એક રાજ્ય પરિવહન બસને રોકવાનો પ્રયાસ કર્યો. આ દરમિયાન વિરોધીઓએ પથ્થરમારો કર્યો અને સુરક્ષા દળો પર હુમલો કર્યો, જેના જવાબમાં સુરક્ષા દળોએ ટીયર ગેસ અને ગોળીબારનો ઉપયોગ કર્યો. આ હિંસામાં લાલગૌથાંગનું મોત થયું, જેના પગલે કુકી ઝો કાઉન્સિલે અનિશ્ચિત બંધનું એલાન કર્યું. આ બંધ દરમિયાન રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગો પર સેંકડો વાહનો ફસાઈ ગયા હતા અને આવશ્યક ચીજવસ્તુઓની સપ્લાય પણ ખોરંડાઈ હતી.

આ ઘટનાએ મણિપુરના જાતિય તણાવને વધુ ઉજાગર કર્યો. મૈતેઈ અને કુકી સમુદાયો વચ્ચેનો સંઘર્ષ મે 2023થી ચાલી રહ્યો છે, જેમાં અત્યાર સુધીમાં 250થી વધુ લોકોના જીવ ગયા છે અને હજારો લોકો વિસ્થાપિત થયા છે. કુકી સમુદાય રાજ્યમાંથી અલગ વહીવટી એકમની માગણી કરી રહ્યો છે, જ્યારે મૈતેઈ સમુદાય પોતાના હિતોની રક્ષા માટે લડી રહ્યો છે. આ બંને સમુદાયોની વચ્ચેની ખાઈ એટલી ઊંડી થઈ ગઈ છે કે સરકારની મુક્ત સંચાર યોજનાને સફળ બનાવવી એક મોટો પડકાર બની રહી છે.

જોકે, 13 માર્ચ, 2025ના રોજ કુકી ઝો કાઉન્સિલે એક મહત્ત્વનો નિર્ણય લઈને બંધ હટાવવાની જાહેરાત કરી. કાઉન્સિલે જણાવ્યું કે આ નિર્ણય ગહન વિચારણા બાદ લેવાયો છે અને તે સાંજે 7:30 વાગ્યાથી અમલમાં આવશે. આ જાહેરાત સાથે, ફસાયેલા ટ્રકો અને વાહનો ફરી ચાલવા માંડશે, જેનાથી સપ્લાય ચેઈનમાં રાહત મળશે. પરંતુ કાઉન્સિલે સ્પષ્ટ કર્યું કે તેઓ કેન્દ્ર સરકારની મુક્ત સંચાર યોજનાનો હજુ પણ વિરોધ કરે છે અને જ્યાં સુધી કુકી-ઝો સમુદાયને ન્યાય નહીં મળે ત્યાં સુધી આ વિરોધ ચાલુ રહેશે.

કુકી ઝો કાઉન્સિલના નિવેદનમાં કહેવાયું, “અમે સરકારને અપીલ કરીએ છીએ કે તેઓ અમારી જાયજ માગણીઓને સ્વીકારે અને શાંતિ તથા સુરક્ષાની દિશામાં કામ કરે.” આ ઉપરાંત, લાલગૌથાંગ સિંગસીતના મૃતદેહને કાંગપોકપી જિલ્લાના ફાઈજાંગમાં કુકી-ઝો શહીદ સ્મશાનભૂમિમાં દફનાવવામાં આવ્યો, જે એક ભાવનાત્મક ઘટના હતી. આ ઘટનાએ સમુદાયના લોકોમાં એકતા અને આક્રોશ બંનેને વધાર્યો છે.

આ નિર્ણયને ઘણા લોકોએ શાંતિ તરફનું એક પગલું ગણાવ્યું છે. રાજ્યના વહીવટને હવે કુકી ઝો કાઉન્સિલ સાથે સંવાદ સાધીને આ મુદ્દાને ઉકેલવાની જરૂર છે. બળનો ઉપયોગ કરવાને બદલે સમજૂતી અને વાતચીતનો માર્ગ અપનાવવો જરૂરી બની ગયો છે, કારણ કે સેંકડો લોકો પોતાના હક માટે જીવ આપવા તૈયાર છે. મણિપુર પોલીસના જણાવ્યા અનુસાર, બંધ દરમિયાન રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગો પર માત્ર થોડાં વાહનો જ ચાલી શક્યા હતા, જે સ્થિતિની ગંભીરતા દર્શાવે છે.

આ ઘટનાક્રમ બાદ કેન્દ્ર સરકાર અને રાજ્ય વહીવટ પર દબાણ વધ્યું છે કે તેઓ આ સંઘર્ષનો કાયમી ઉકેલ શોધે. મણિપુરમાં રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાગુ છે અને આવી સ્થિતિમાં શાંતિ સ્થાપવી એ સૌથી મોટો પડકાર છે. આગામી દિવસોમાં સરકાર આ મુદ્દે કેવી રીતે આગળ વધે છે તે જોવું રસપ્રદ રહેશે. કુકી અને મૈતેઈ સમુદાયો વચ્ચે સમાધાન થાય તો જ રાજ્યમાં સામાન્ય સ્થિતિ પાછી આવી શકે છે.

આ બંધના હટવાથી રાજ્યના લોકોને થોડી રાહત મળી છે, પરંતુ મૂળ સમસ્યા હજુ અકબંધ છે. કુકી ઝો કાઉન્સિલની ન્યાયની માગણી અને મૈતેઈ સમુદાયની ચિંતાઓને સંતુલિત કરવી એ સરકાર માટે એક મોટી કસોટી છે. મણિપુરના ભવિષ્ય માટે શાંતિ અને સંવાદ જ એકમાત્ર રસ્તો દેખાય છે.