ભારતીય મૂળની અમેરિકન અવકાશયાત્રી સુનીતા વિલિયમ્સ અને તેમના સાથી બચ વિલ્મોર આઠ દિવસના મિશન માટે ઇન્ટરનેશનલ સ્પેસ સ્ટેશન (ISS) પર ગયા હતા, પરંતુ તે નવ મહિના સુધી લંબાઈ ગયું.
આ લાંબા સમયગાળા બાદ તેઓ 19 માર્ચ, 2025ના રોજ પૃથ્વી પર પાછા ફર્યા, જેની ચર્ચા વૈશ્વિક સ્તરે થઈ. પ્રખ્યાત અમેરિકન ખગોળશાસ્ત્રી નીલ ડીગ્રાસ ટાયસને NDTVને આપેલા એક ખાસ ઇન્ટરવ્યૂમાં જણાવ્યું કે તેમને સુનીતા અને બચ માટે ક્યારેય ચિંતા કે સહાનુભૂતિ નથી લાગી.
આ વર્ષે જૂન 2024માં બોઇંગના સ્ટારલાઇનર અવકાશયાન દ્વારા સુનીતા વિલિયમ્સ અને બચ વિલ્મોરને ISS પર મોકલવામાં આવ્યા હતા. આ મિશન મૂળ રૂપે ટૂંકું હતું, પરંતુ સ્ટારલાઇનરમાં આવેલી ટેકનિકલ ખામીઓને કારણે તેમનું વાપસી મુલતવી રાખવું પડ્યું. આખરે, સ્પેસએક્સના ડ્રેગન અવકાશયાન દ્વારા તેઓ પૃથ્વી પર પાછા ફર્યા, જે એક મહત્વપૂર્ણ ઘટના બની રહી. નીલ ડીગ્રાસ ટાયસન, જેઓ વિજ્ઞાનની દુનિયામાં એક જાણીતું નામ છે, તેમણે આ ઘટના પર પોતાનો એક અનોખો દૃષ્ટિકોણ રજૂ કર્યો. તેમણે કહ્યું કે સુનીતા અને બચ પ્રોફેશનલ અવકાશયાત્રીઓ છે, જેઓ માત્ર શારીરિક રીતે જ નહીં, પણ માનસિક રીતે પણ મજબૂત છે. “જ્યારે તમે માનસિક રીતે સ્થિર હો, ત્યારે આઠ દિવસનું મિશન નવ મહિના સુધી લંબાઈ જાય તો પણ તમે ગભરાતા નથી કે એવું કંઈ કરતા નથી જે ક્રૂની સુરક્ષાને જોખમમાં મૂકે,” ટાયસને જણાવ્યું.
આ ઇન્ટરવ્યૂમાં ટાયસને એ પણ સ્પષ્ટ કર્યું કે તેમને આ બંને અવકાશયાત્રીઓની સુરક્ષા અંગે ક્યારેય ચિંતા નહોતી. તેમના મતે, NASA દ્વારા અવકાશયાત્રીઓની પસંદગી એટલી સઘન પ્રક્રિયા હેઠળ થાય છે કે તેઓ કોઈપણ પરિસ્થિતિનો સામનો કરી શકે. “મને ક્યારેય લાગ્યું નહીં કે તેઓ મુશ્કેલીમાં છે. બીજા લોકો ચિંતિત હોઈ શકે, પરંતુ હું નહોતો. મને તેમના માટે સહાનુભૂતિની જરૂર નથી લાગી,” એમ તેમણે ઉમેર્યું. આ નિવેદનથી ઘણા લોકો ચોંકી ગયા, કારણ કે સુનીતા અને બચની વાપસીની રાહ જોતા લાખો લોકો તેમના સ્વાસ્થ્ય અને સુરક્ષા માટે ચિંતિત હતા.
સુનીતા વિલિયમ્સનું નામ ભારતમાં ખૂબ જ ગૌરવ સાથે લેવામાં આવે છે. તેમના પિતા દીપક પંડ્યા ગુજરાતના હતા, અને તેમની સિદ્ધિઓએ ભારતીયોના હૃદયમાં ખાસ સ્થાન બનાવ્યું છે. આ વખતે તેમનું મિશન અણધાર્યું રીતે લાંબું થયું ત્યારે ભારતના વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ પણ તેમની સુરક્ષા અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી હતી. 1 માર્ચના રોજ લખેલા એક પત્રમાં મોદીએ જણાવ્યું હતું કે તેમણે અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ અને ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ જો બાઇડન સાથેની મુલાકાતમાં સુનીતાની સુખાકારી અંગે પૂછપરછ કરી હતી. “તમે હજારો માઇલ દૂર હોવા છતાં, અમારા હૃદયની નજીક છો,” એમ મોદીએ લખ્યું હતું. આ પત્ર 18 માર્ચે જાહેર થયો, જ્યારે સુનીતા ISSથી પાછા ફરવાની તૈયારી કરી રહ્યા હતા.
19 માર્ચે સ્પેસએક્સના ડ્રેગન અવકાશયાને ફ્લોરિડાના પૂર્વીય કિનારે સફળતાપૂર્વક ઉતારવામાં આવ્યું. આ ઘટના દરમિયાન ડોલ્ફિનનું એક જૂથ અવકાશયાનની આસપાસ નાચતું જોવા મળ્યું, જે એક સુંદર દૃશ્ય બની રહ્યું. સુનીતા અને બચ સાથે નાસાના નિક હેગ અને રશિયાના કોસ્મોનોટ અલેક્ઝાન્ડર ગોર્બુનોવ પણ આ કેપ્સ્યૂલમાં હતા. નાસાની ટીમે તેમને સુરક્ષિત રીતે બહાર કાઢ્યા, અને સુનીતા બહાર આવતાં જ હસતાં અને હાથ હલાવતાં જોવા મળ્યા. આ ઘટનાએ દર્શાવ્યું કે ટાયસનની વાતમાં સચ્ચાઈ હતી – આ અવકાશયાત્રીઓ માનસિક રીતે એટલા મજબૂત હતા કે નવ મહિનાની આ પડકારજનક યાત્રા પછી પણ તેઓ ખુશખુશાલ દેખાતા હતા.
ટાયસને તેમના ઇન્ટરવ્યૂમાં એ પણ જણાવ્યું કે સુનીતા અને બચને પૃથ્વીના ગુરુત્વાકર્ષણમાં પાછા ફરવા માટે થોડો સમય લાગશે. “નવ મહિના સુધી વજનહીનતામાં રહેવાથી તમારા આંતરિક કાનના સાધનો ઉપર અને નીચેની દિશા નક્કી કરવામાં મૂંઝવણ અનુભવે છે. પરંતુ મેં જે અવકાશયાત્રીઓ સાથે વાત કરી છે, તેમના મુજબ એક અઠવાડિયામાં તેઓ સામાન્ય સ્થિતિમાં આવી જાય છે,” એમ તેમણે કહ્યું. તેમણે એક રસપ્રદ સલાહ પણ આપી કે સુનીતા અને બચને શરૂઆતમાં પ્લાસ્ટિકના કપમાંથી પીવું જોઈએ. “જો તમે તેમને કાચનો ગ્લાસ આપશો, તો તેમના નબળા થયેલા સ્નાયુઓને કારણે તેઓ તેને છોડી દે તેવી શક્યતા છે,” ટાયસને હળવા અંદાજમાં જણાવ્યું.
આ મિશન દરમિયાન સુનીતા અને બચની હિંમત અને ધૈર્યની ચર્ચા સમગ્ર વિશ્વમાં થઈ. તેમના માટે ISS પર ખોરાક અને પાણી (જે રિસાયકલ કરેલું હતું) ઉપલબ્ધ હતું, અને તેઓએ નિયમિત કસરત કરીને પોતાની શારીરિક સ્થિતિ જાળવી રાખી. ટાયસને એ પણ નોંધ્યું કે જો પ્લાન A (સ્ટારલાઇનર) નિષ્ફળ ગયો, તો પ્લાન B (સ્પેસએક્સ) તૈયાર હતો. “આપણી પાસે વિકલ્પો હતા, અને તે દર્શાવે છે કે અવકાશ સંશોધન હવે રોજિંદા જીવનનો ભાગ બની રહ્યું છે,” એમ તેમણે ઉમેર્યું.
આ ઘટનાએ રાજકીય વિવાદ પણ સર્જ્યો હતો. અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ જો બાઇડન પર આરોપ લગાવ્યો હતો કે તેમણે આ અવકાશયાત્રીઓને “ભૂલી ગયા” હતા. ટ્રમ્પે દાવો કર્યો કે તેમના શાસનમાં જ સુનીતા અને બચને સુરક્ષિત પાછા ફરવાનું શક્ય બન્યું. વ્હાઇટ હાઉસે પણ આ મિશનની સફળતાને “વચન પૂરું કર્યું” તરીકે ગણાવ્યું. જોકે, ટાયસનનું કહેવું હતું કે આ બધું અવકાશયાત્રીઓની પ્રશિક્ષણ અને માનસિક તૈયારીનું પરિણામ હતું, રાજકીય નિર્ણયોનું નહીં.
સુનીતા વિલિયમ્સની આ યાત્રાએ તેમની કારકિર્દીમાં એક નવો અધ્યાય ઉમેર્યો. તેઓએ અગાઉ પણ લાંબા સમય સુધી અવકાશમાં રહેવાનો રેકોર્ડ બનાવ્યો છે, અને આ વખતે તેમણે 286 દિવસ સુધી ISS પર રહીને ફરી ઇતિહાસ રચ્યો. નાસાના રેકોર્ડ્સ મુજબ, તેઓ હવે એક જ મિશનમાં સૌથી લાંબો સમય અવકાશમાં રહેનારા અવકાશયાત્રીઓની યાદીમાં સામેલ થયા છે. તેમની કુલ અવકાશ યાત્રાનો સમય 608 દિવસ થયો છે, જે તેમને અમેરિકન મહિલા અવકાશયાત્રીઓમાં બીજા ક્રમે મૂકે છે.
આ ઘટના પછી સુનીતા અને બચ 45 દિવસના પુનર્વસન કાર્યક્રમમાંથી પસાર થશે, જેમાં તેમના સ્વાસ્થ્યની નજીકથી દેખરેખ રાખવામાં આવશે. લાંબા સમય સુધી માઇક્રોગ્રેવિટીમાં રહેવાથી સ્નાયુઓ અને હાડકાં પર અસર થઈ શકે છે, પરંતુ ટાયસનના મતે, તેઓ જલદી સાજા થઈ જશે. “તેમની પાસે ISS પર કસરતના ઘણા સાધનો હતા, અને તેમની તાલીમ તેમને ઝડપથી રિકવર કરવામાં મદદ કરશે,” એમ તેમણે આશાવાદ વ્યક્ત કર્યો.
આ ઘટનાએ અવકાશ સંશોધનની દુનિયામાં નવી ચર્ચાઓ જન્માવી છે. ખાનગી કંપનીઓ જેમ કે સ્પેસએક્સની ભૂમિકા અને નાસાની તૈયારીઓએ દર્શાવ્યું કે અવકાશ યાત્રા હવે વધુ સુલભ અને સુરક્ષિત બની રહી છે. ભારત માટે પણ આ ગર્વની ક્ષણ છે, કારણ કે સુનીતા વિલિયમ્સે ફરી એકવાર દેશનું નામ રોશન કર્યું. ટાયસને ભારતના અવકાશ કાર્યક્રમની પણ પ્રશંસા કરી અને કહ્યું કે ભારતની મહત્વાકાંક્ષાઓ જ તેની સફળતાની સીમા નક્કી કરશે.
આખરમાં, સુનીતા વિલિયમ્સની આ યાત્રા અને નીલ ડીગ્રાસ ટાયસનના નિવેદનોએ એક નવો પરિપ્રેક્ષ્ય આપ્યો છે. જ્યાં લોકો તેમના માટે ચિંતિત હતા, ત્યાં ટાયસને તેમની માનસિક અને શારીરિક મજબૂતી પર ભરોસો દર્શાવ્યો. આ ઘટના એ પણ સાબિત કરે છે કે અવકાશયાત્રીઓની તાલીમ અને હિંમત તેમને કોઈપણ પડકારનો સામનો કરવા સક્ષમ બનાવે છે, અને સુનીતા તેનું જીવંત ઉદાહરણ છે.
