ભારતના વિદેશ મંત્રાલયના પ્રવક્તા રણધીર જયસ્વાલે પાકિસ્તાનની જમ્મુ અને કાશ્મીર અંગેની ટિપ્પણીઓનો કડક જવાબ આપ્યો છે. તેમણે જણાવ્યું કે પાકિસ્તાન દ્વારા સરહદ પારના આતંકવાદને પ્રોત્સાહન આપવું એ આ પ્રદેશમાં શાંતિ અને સુરક્ષા માટે સૌથી મોટો અવરોધ છે.
આ નિવેદન પાકિસ્તાનની તાજેતરની ટિપ્પણીઓના જવાબમાં આવ્યું છે, જેમાં તેણે ભારત પર આક્ષેપો કર્યા હતા.
આજના સમયમાં ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચેનો તણાવ કોઈ નવી વાત નથી. ખાસ કરીને જમ્મુ અને કાશ્મીરનો મુદ્દો બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધોમાં એક કાયમી ઘર્ષણનું કારણ રહ્યો છે. પાકિસ્તાને તાજેતરમાં વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના એક પોડકાસ્ટમાં કરેલા નિવેદનો પર પ્રતિક્રિયા આપી હતી, જેમાં મોદીએ પાકિસ્તાન પર પ્રોક્સી વોર ચલાવવાનો આરોપ લગાવ્યો હતો. આના જવાબમાં પાકિસ્તાને મોદીના નિવેદનોને “એકતરફી” અને “ગેરમાર્ગે દોરનારા” ગણાવ્યા હતા. પરંતુ ભારતે આનો પ્રતિકાર કરતાં પાકિસ્તાનની નીતિઓને આ પ્રદેશની અશાંતિનું મૂળ કારણ ગણાવ્યું.
રણધીર જયસ્વાલે મંગળવારે, 18 માર્ચ 2025ના રોજ એક પત્રકાર પરિષદમાં આ નિવેદન આપ્યું હતું. તેમણે સ્પષ્ટપણે કહ્યું કે, “વિશ્વ જાણે છે કે આતંકવાદનું સૌથી મોટું કેન્દ્ર પાકિસ્તાન છે અને તેની સરહદ પારના આતંકવાદને પ્રોત્સાહન આપવાની નીતિ આ પ્રદેશમાં શાંતિનો સૌથી મોટો રોડબ્લોક છે.” તેમણે પાકિસ્તાનને ભારતના જે ભાગો પર ગેરકાયદેસર કબજો કર્યો છે તેને ખાલી કરવાની પણ માંગ કરી. આ નિવેદનથી ભારતે પોતાની સ્થિતિ સ્પષ્ટ કરી દીધી છે કે તે પાકિસ્તાનના આક્ષેપોને ગંભીરતાથી નથી લેતું અને આતંકવાદના મુદ્દે તેની નીતિ અડગ રહેશે.
આ ઘટનાની પૃષ્ઠભૂમિમાં જોવા જઈએ તો, પાકિસ્તાને તાજેતરમાં સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સામાન્ય સભા (UNGA)માં પણ જમ્મુ અને કાશ્મીરનો મુદ્દો ઉઠાવ્યો હતો. પાકિસ્તાનના પ્રતિનિધિ શફકત અલી ખાને દાવો કર્યો હતો કે જફર એક્સપ્રેસ પરના હુમલામાં સામેલ બળવાખોરો અફઘાનિસ્તાનમાં આવેલા તેમના નેતાઓના સંપર્કમાં હતા. આના જવાબમાં ભારતના રાજદૂત હરીશે પાકિસ્તાનની ટીકા કરી અને તેના આક્ષેપોને “અનૈતિક” ગણાવ્યા હતા. હરીશે એમ પણ કહ્યું હતું કે પાકિસ્તાનનું આવું વલણ તેના “ઉન્માદી માનસ”ને દર્શાવે છે.
આ ઘટનાઓ એક એવા સમયે બની રહી છે જ્યારે ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચેના સંબંધો પહેલેથી જ તંગ છે. 2019માં આર્ટિકલ 370 રદ થયા બાદ પાકિસ્તાને આ મુદ્દે આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ભારતની ટીકા કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો, પરંતુ તેને ખાસ સફળતા મળી નથી. ભારતે હંમેશાં એમ જણાવ્યું છે કે જમ્મુ અને કાશ્મીર તેનો અભિન્ન ભાગ છે અને આ મુદ્દે કોઈ ત્રીજા પક્ષની દખલગીરી સ્વીકાર્ય નથી. પાકિસ્તાને આ વખતે પણ ભારત પર બલૂચિસ્તાનમાં ટ્રેન હાઈજેકની ઘટનામાં સામેલ હોવાનો આરોપ લગાવ્યો હતો, જેને ભારતે સખત રીતે નકારી કાઢ્યો.
ભારતના વિદેશ મંત્રાલયે પોતાના નિવેદનમાં પાકિસ્તાનની આ રીતરસમોને “બેશરમીભર્યો વ્યવહાર” ગણાવ્યો અને કહ્યું કે આવા આક્ષેપો પાકિસ્તાનની આતંકવાદને ટેકો આપવાની નીતિને છુપાવી શકતા નથી. જયસ્વાલે એમ પણ ઉમેર્યું કે, “પાકિસ્તાને પોતાના ગેરકાયદેસર કબજા હેઠળના ભારતીય ભાગોને ખાલી કરવા જોઈએ અને આતંકવાદનો રસ્તો છોડી દેવો જોઈએ.” આ નિવેદનથી ભારતે પાકિસ્તાનને સ્પષ્ટ સંદેશ આપ્યો છે કે તેની નીતિઓમાં કોઈ ફેરફાર નહીં થાય અને તે આતંકવાદના મુદ્દે સમાધાન કરશે નહીં.
આ ઘટનાક્રમની પ્રતિક્રિયાઓ પણ સોશિયલ મીડિયા પર જોવા મળી રહી છે. એક્સ પર ઘણા યુઝર્સે ભારતના આ કડક વલણની પ્રશંસા કરી છે. એક યુઝરે લખ્યું, “ભારતે પાકિસ્તાનને તેની ઔકાત બતાવી દીધી. આતંકવાદનું સમર્થન કરનાર દેશને આવો જ જવાબ મળવો જોઈએ.” જ્યારે બીજા કેટલાકે પાકિસ્તાનની ટીકા કરતાં કહ્યું કે તેનું આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે કોઈ વજન રહ્યું નથી. જોકે, કેટલાક લોકોએ આ મુદ્દે શાંતિની હિમાયત કરી અને બંને દેશોને વાતચીતનો રસ્તો અપનાવવાની સલાહ આપી.
આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે પણ આ મુદ્દો ચર્ચામાં છે. ઘણા વિશ્લેષકો માને છે કે પાકિસ્તાન આવા નિવેદનો દ્વારા પોતાની આંતરિક સમસ્યાઓથી ધ્યાન હટાવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે. પાકિસ્તાનની અર્થવ્યવસ્થા હાલમાં ખરાબ સ્થિતિમાંથી પસાર થઈ રહી છે અને તેના પર આંતરરાષ્ટ્રીય નાણાકીય સંસ્થાઓનું દબાણ પણ વધી રહ્યું છે. આવા સમયે ભારત સામે આક્ષેપો કરીને તે પોતાના નાગરિકોનું ધ્યાન બીજી તરફ વાળવાનો પ્રયાસ કરી શકે છે, એવું કેટલાક નિષ્ણાતોનું માનવું છે.
બીજી તરફ, ભારતે પોતાની નીતિમાં સ્પષ્ટતા જાળવી રાખી છે. વિદેશ મંત્રી એસ. જયશંકરે પણ ગયા મહિને રાયસીના ડાયલોગમાં કહ્યું હતું કે, “વિશ્વના હાલના નિયમો દરેક પર સમાન રીતે લાગુ પડતા નથી, પરંતુ ભારત પોતાની સાર્વભૌમત્વ અને અખંડિતતા પર કોઈ સમજૂતી નહીં કરે.” આ નિવેદન પણ ભારતના કડક વલણને દર્શાવે છે.
આ ઘટનાઓનું ભવિષ્યમાં શું પરિણામ આવશે તે કહેવું મુશ્કેલ છે. પરંતુ એક વાત સ્પષ્ટ છે કે ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચેનો તણાવ ઓછો થવાના કોઈ સંકેત દેખાતા નથી. ભારતે પાકિસ્તાનને સતત ચેતવણી આપી છે કે તે આતંકવાદનો રસ્તો છોડે અને શાંતિના પ્રયાસોમાં સામેલ થાય. પરંતુ પાકિસ્તાનનું વર્તન જોતાં લાગે છે કે તે આ દિશામાં કોઈ ગંભીર પગલાં લેવા તૈયાર નથી.
આ સમગ્ર ઘટનાક્રમમાં એક મહત્ત્વનો પ્રશ્ન એ પણ ઉભો થાય છે કે પાકિસ્તાને ખરેખર શું કરવું જોઈએ? ભારતનું માનવું છે કે પાકિસ્તાને આતંકવાદનો ટેકો બંધ કરવો જોઈએ અને શાંતિની દિશામાં પગલાં ભરવા જોઈએ. પરંતુ પાકિસ્તાન આ મુદ્દે પોતાની જૂની નીતિ પર અડગ રહેવાનું ચાલુ રાખે તો આ પ્રદેશમાં શાંતિની આશા હજુ દૂરની વાત લાગે છે.
આ ઘટનાઓથી એ પણ સ્પષ્ટ થાય છે કે ભારત પોતાના હિતોની રક્ષા માટે કોઈપણ હદ સુધી જશે. પાકિસ્તાનના આક્ષેપો અને ટીકાઓનો જવાબ આપવામાં ભારતે કોઈ કચાશ રાખી નથી. આવનારા દિવસોમાં આ મુદ્દે વધુ ચર્ચાઓ થવાની સંભાવના છે, પરંતુ હાલની સ્થિતિમાં બંને દેશો વચ્ચેનો તણાવ યથાવત્ રહેવાની શક્યતા વધુ લાગે છે.
